Eργασιακό στρες: Γυρίζω σελίδα στη ζωή μου και μαθαίνω να το διαχειρίζομαι!

Οι άνθρωποι διαφέρουν ως προς την ευαισθησία και την ευπάθεια τους στην αντιμετώπιση ορισμένων γεγονότων, στην ερμηνεία αυτών και επακολούθως στις αντιδράσεις τους. Υπό συγκρίσιμες συνθήκες ,για παράδειγμα, ένα άτομο αποκρίνεται με θυμό, άλλος με κατάθλιψη και άλλος με άγχος. Οι διαφορές που παρατηρούνται στο βαθμό στρες οφείλονται κατά τους  Lazarus και Folkman σε αυτή ακριβώς τη γνωστική διαδικασία που μεσολαβεί μεταξύ ερεθίσματος και αντίδρασης. Ανάλογα με το πόσο σημαντικό κρίνει το άτομο αυτό που διακυβεύεται, το βαθμό του κινδύνου και την αντίληψη του ατόμου για τις δικές του ικανότητες, παράγεται και ο αντίστοιχος βαθμός στρες. Άλλωστε, όπως είχε επισημάνει ο ρωμαίος φιλόσοφος  Επίκτητος δυο χιλιάδες χρόνια πριν «Οι άνθρωποι δεν διαταράσσονται από αυτά καθ αυτά τα γεγονότα αλλά από την αντίληψη που έχουν γι’ αυτά». Στην άποψη αυτή συμφώνησε και ο Σαίξπηρ «Δεν υπάρχει τίποτα είτε καλό είτε κακό αλλά η σκέψη το κάνει έτσι» . Το ίδιο στρεσογόνο ερέθισμα μπορεί να γίνεται αντιληπτό από ένα άτομο ως απειλή, για άλλο ως πρόκληση και για ένα τρίτο ως αδιάφορο. Μεγάλη σημασία σε αυτό έχουν  οι εμπειρίες του ατόμου που καθόρισαν με κάποιο τρόπο το τι θεωρείται απειλητικό και τι όχι (παιδική ηλικία, σχέσεις γονέα-παιδιού, τιμωρίες κλπ)

Στα πλαίσια της επαγγελματικής εξουθένωσης  ο εργαζόμενος βιώνει συναισθηματική αποστασιοποίηση, απάθεια, ατονία, αλαζονεία, δυσφορία, ευερεθιστότητα, απογοήτευση, έλλειψη ενθουσιασμού, ανικανότητα, καταπόνηση, αίσθημα ανικανοποίητου, δυσκολία συγκέντρωσης, απώλεια αυτοπεποίθησης, χιούμορ και ενδιαφέροντος.

Η επαγγελματική εξουθένωση (burnout) έχει παρατηρηθεί σε πολλούς επαγγελματικούς κλάδους και ιδιαίτερα σε εργαζομένους που απασχολούνται σε επαγγέλματα βοήθειας (ιατρικό & νοσηλευτικό προσωπικό, εκπαιδευτικοί, κοινωνικοί λειτουργοί, αστυνομικοί, λειτουργοί ψυχιατρικών νοσοκομείων, άνθρωποι που εργάζονται με μικρά παιδιά, κ.α.) και γενικότερα επαγγέλματα που χαρακτηρίζονται από έντονο διαπροσωπικό στρες.

Ποια είναι τα συμπτώματα;

Σωματικά συμπτώματα: πονοκέφαλοι, βήχας, υπέρταση, στεφανιαίες παθήσεις, κόπωση, πόνοι, δερματίτιδες,  υπερβολική εφίδρωση, ανορεξία, αϋπνία, ναυτίες, δύσπνοια, γαστρεντερικά προβλήματα, ζαλάδα, ταχυπαλμία, μυοσκελετικοί πόνοι , αδυναμία χαλάρωσης, συχνές λοιμώξεις κ.α

Γνωστικά συμπτώματα: αδυναμία συγκέντρωσης , έλλειψη δημιουργικότητας, αρνητικές σκέψεις, εφιάλτες

Ψυχολογικές εκδηλώσεις: ευερεθιστότητα, κατάθλιψη, μελαγχολική διάθεση, αίσθηση ανικανοποίητου,ανησυχία, εχθρότητα προς το περιβάλλον, αρρωστοφοβίες, φοβίες , αποθάρρυνση, χαμηλή αυτοεκτίμηση, ενοχές, κ.ά.

Συμπεριφορικές εκδηλώσεις: αποφυγή εργασίας, έντονη αντίσταση καθημερινά στην αναχώρηση από την οικία, κατάχρηση ουσιών, μεγαλύτερη κατανάλωση καφεΐνης, αλκοόλ, καπνού, επιθετικότητα, οικογενειακές συγκρούσεις, χαμηλά επίπεδα ενέργειας, αυξημένες απουσίες από την εργασία, ροπή σε ατυχήματα αποφυγή συζητήσεων με συναδέλφους, «κλείσιμο» στον εαυτό, παθητικότητα, έλλειψη δέσμευσης κ.ά.

Πως οι σκέψεις μας καθορίζουν τα επίπεδα του εργασιακού στρες;

Κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπείας ο άνθρωπος που βιώνει εργασιακό στρες ενθαρρύνεται να εντοπίσει τις «δυσλειτουργικές» σκέψεις, οι οποίες συνδέονται με το έντονο εργασιακό στρες του. Στα πλαίσια της θεραπευτικής διαδικασίας το άτομο συνδέει αυτές τις δυσλειτουργικές πυρηνικές του πεποιθήσεις με την προσωπική του ιστορία και καθώς τις δουλεύει και τις συνειδητοποιεί σταδιακά αρχίζει να αποφορτίζεται. Η εν λόγω διαδικασία θα μπορούσε να πάρει τη μορφή «γνωσιακής αναδόμησης» κατά την οποία επανεκπαιδεύουμε τον εγκέφαλο μας  ώστε να αρχίσει να λειτουργεί με ένα διαφορετικό τρόπο καθώς επεξεργάζεται τα στρεσογόνα ερεθίσματα.

Παράδειγμα δυσλειτουργικής σκέψης:

«Ο Γιάννης μου έκανε κριτική στη δουλειά και εκνευρίστηκα»

→ Γιατί αυτό είναι σημαντικό για σένα;

«Γιατί δε θέλω να μου κάνει κριτική ο Γιάννης και γιατί δεν θέλω να εκνευρίζομαι»

→ Γιατί αυτό είναι σημαντικό για σένα; Γιατί δεν θέλεις να σου κάνει κριτική ο Γιάννης στη δουλειά;

«Για την ακρίβεια, κανένας δεν θέλω να μου κάνει κριτική στη δουλειά »

→ Γιατί  είναι σημαντικό για σένα να μην σου κάνουν κριτική οι άνθρωποι στη δουλειά;

«Είναι σημαντικό για μένα να με συμπαθούν  και να με αποδέχονται όλοι»

Δυσλειτουργική σκέψη: «Πρέπει να με συμπαθούν και να με αποδέχονται όλοι» 

Λογική σκέψη: «Είναι ευχάριστο, αλλά όχι απαραίτητο να με αποδέχονται και να με συμπαθούν οι άλλοι»

Άλλο παράδειγμα:

Δυσλειτουργική σκέψη: «Πρέπει να το κάνω τέλεια αλλιώς δεν αξίζω»

Λογική σκέψη: « Η αξία μου δεν καθορίζεται από το πόσο τέλεια το κάνω»

Τρόποι διαχείρισης εργασιακού στρες

• Ψυχοθεραπεία
• Κλινική Υπνοθεραπεία
• Διαφραγματική αναπνοή
• Προοδευτική μυική χαλάρωση
• Υπερβατικός Διαλογισμός
• Καθοδηγούμενος οραματισμός/ νοερή απεικόνιση
• Αυτογενής Εκπαίδευση
• Βιοανάδραση
• Τεχνική Ενσυνειδητότητας
• Τεχνική συναισθηματικής απελευθέρωσης (EFT)
• Tεχνικές αποφόρτισης συναισθημάτων

Άλλοι τρόποι 

• Σωστή διαχείριση χρόνου
• Καλλιέργεια θετικής-αισιόδοξης σκέψης
• Επαρκής ύπνος
• Αγκαλιά (Ένα τρυφερό άγγιγμα, ένα χάδι ή μια αγκαλιά έχουν τη δύναμη να ενεργοποιήσουν την έκκριση ωκυτοκίνης: αγχολυτική ορμόνη)
• Σωματική άσκηση (Απελευθέρωση ενδορφίνων, σεροτονίνης, ντοπαμίνης: ορμόνες ευτυχίας)
• Επαφή με τη φύση
• Ευχάριστες δραστηριότητες (πχ ακούμε μουσική, περίπατοι, έξοδοι με φίλους)
• Υγιεινή διατροφή (κατανάλωση τροφών με τρυπτοφάνη, βιταμίνη Β και Ομέγα 3: πχ μαύρη σοκολάτα, λιπαρά ψάρια, αυγά, φρούτα, λαχανικά, ξηροί καρποί)
• Σωστή ρουτίνα 24ώρου
• Δια βίου εκπαίδευση στο εργασιακό αντικείμενό
• Ανάπτυξη κοινωνικού υποστηρικτικού δικτύου  (Θετικές σχέσεις και όχι σχέσεις εξάρτησης)

Καταληκτικά, είναι πολύ σημαντικό να επιτρέψτε στον εαυτό σας να κάνει μικρά διαλείμματα μέσα στη μέρα με ενσυνειδητότητα! Σε δεύτερο χρόνο αξίζει να αναρωτηθείτε για τις οικείες στάσεις/αντιλήψεις που έχετε εσωτερικεύσει από το περιβάλλον σας! Αποφασίστε να επιλέξετε συνειδητά τι θα κρατήσετε και τι θα πετάξετε!