Ψυχοθεραπεία: Τι είναι και τι προσφέρει; Με τι κριτήρια θα επιλέξω τον ψυχολόγο μου;

Η ψυχοθεραπεία είναι μία μορφή θεραπευτικής παρέμβασης που αποτελείται από τακτικές συνεδρίες με έναν εκπαιδευμένο ψυχοθεραπευτή, για ένα μικρότερο ή μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, ανάλογα με το αίτημα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του θεραπευομένου. Η ψυχοθεραπεία θα μπορούσε να είναι βραχεία (συνήθως 12-24 συνεδρίες) ή μακροχρόνια (έως 4-5 χρόνια συνήθως) και έχει ως στόχο την ψυχική υγεία του ατόμου. Η αποτελεσματικότητα της έχει πλέον αποδειχθεί σε επιστημονικές μελέτες, καθώς και ότι είναι πιο ωφέλιμη για τον θεραπευόμενο μακροπρόθεσμα, συγκριτικά με τη φαρμακευτική αγωγή.  Τα φαντάσματα του παρελθόντος έρχονται στο φως για να διαλυθούν. Βασική προϋπόθεση, για μια επιτυχή θεραπευτική έκβαση, αποτελεί η δημιουργία μιας σχέσης εμπιστοσύνης και ασφάλειας ανάμεσα σε θεραπευτή και θεραπευόμενο στα πλαίσια τήρησης του απορρήτου.  Ψυχοθεραπεία σημαίνει  συμφιλίωση, μαλάκωμα και καταλάγιασμα των εσωτερικών εντάσεων,  αναγνώριση του «πολυφωνικού» εαυτού μας και ανάδειξη νέων οπτικών ώστε να δημιουργηθεί τελικά αυτός ο χώρος μέσα μας όπου όλα αυτά θα χωράνε με άνεση χωρίς σκληρές γωνίες, πόνο και εσωτερική σύγκρουση. Στόχος δηλαδή δεν είναι να πετάξουμε αυτά που μας δυσκολεύουν και να τα απαρνηθούμε, αλλά αντίθετα να κατανοήσουμε αυτά τα στοιχεία που μας δυσκολεύουν και να τα αποδεχτούμε, βρίσκοντας τρόπους να τα διαχειριζόμαστε. Όλα όσα έχουμε μέσα μας, είναι εκεί για κάποιο λόγο, δημιουργήθηκαν γιατί κάτι εξυπηρετούν ή εξυπηρετούσαν εκείνη τη στιγμή και υπάρχουν ακόμα γιατί είναι μέρος του εαυτού μας. Άρα επιδιώκεται η αυτογνωσία, η επίγνωση και η αποδοχή του εαυτού και των αναγκών μας κάθε στιγμή!

            Καθώς οι άνθρωποι προσέρχονται σε θεραπεία, έχουν μάθει να κατασκευάζουν ένα δικό τους χάρτη πραγματικότητας. Αυτό σημαίνει ότι βάσει προηγούμενων εμπειριών, ο άνθρωπος, το ζευγάρι, το οικογενειακό σύστημα αντιλαμβάνεται το παρόν του. Το ότι η περιοχή στην οποία βρίσκονται και ζουν δεν είναι η ίδια με αυτή στην οποία σχεδιάστηκε ο χάρτης, δεν έχει καμία σημασία. Όταν συμβαίνει αυτό, ο άνθρωπος δυσκολεύεται να κατανοήσει την αληθινή φύση των προβλημάτων του γιατί επηρεάζεται πολύ από το παρελθόν του και από τις «εσωτερικευμένες» φωνές των «σημαντικών άλλων». Επανασχεδιάζοντας αυτούς τους χάρτες, οι άνθρωποι αρχίζουν να διακρίνουν τη δική τους «φωνή» από τις «φωνές» των άλλων και να έχουν μια πιο ξεκάθαρη ματιά στα πράγματα. Το πρόσωπο που μπαίνει με δέσμευση στη θεραπεία, είναι σίγουρο ότι θα αρχίσει να αντιλαμβάνεται περισσότερα πράγματα για τον εαυτό του, σε σύντομο χρονικό διάστημα.  

             Επομένως, στη θεραπεία γίνεται μία διαδικασία  νευρωνικής εγκεφαλικής επανεκπαίδευσης . Οι άνθρωποι εκπαιδεύονται στην ανάγνωση των συναισθημάτων τους, στην αναγνώριση των αναγκών τους, στην ικανότητα τους να επιλέγουν, να σχετίζονται με τους άλλους, να εκφράζονται και εν τέλει να ζουν! Κάπως έτσι μαθαίνουμε να συνδεόμαστε με τον εσωτερικό μας κόσμο, να του δίνουμε αξία και να τον φροντίζουμε. Η ψυχοθεραπεία μοιάζει με έναν δρόμο που οδηγεί στην γνωριμία με τον εαυτό μας. Η διαδρομή γίνεται αλλού πιο δύσκολη και αλλού πιο εύκολη.

          Στην ψυχοθεραπεία υπάρχουν διάφορα είδη προσέγγισης, οι λεγόμενες «σχολές». Οι πιο δημοφιλείς εξ’ αυτών είναι: η Συστημική,  η Ψυχαναλυτική - Ψυχοδυναμική, η Γνωσιακή – Συμπεριφορική και η Προσωποκεντρική. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι ατομική, ομαδική, οικογενειακή ή ζεύγους.

               Σχεδόν όλοι μας, είναι πιθανό -σε συγκεκριμένες φάσεις της ζωής μας- να αντιμετωπίσουμε κάποιες δυσκολίες. Αυτές οι δυσκολίες μπορεί να αποτελέσουν εμπόδια στην ψυχολογική και κοινωνική μας προσαρμογή και να διαταράξουν την ομαλή εξελικτική μας πορεία. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να ωφελήσει σε διάφορα είδη αιτημάτων και δυσκολιών. Τέτοιες δυσκολίες, μπορεί να είναι:

• Προσωπική αυτογνωσία & αυτοβελτίωση
• Κρίση ζωής (πχ χωρισμός ή θάνατος, μία τραυματική εμπειρία κ.τ.λ., για την οποία το άτομο χρειάζεται βοήθεια ώστε να μπορέσει να την ξεπεράσει)
• Αίσθηση αδιέξοδου στη ζωή
• Αισθήματα άγχους, θλίψης, μοναξιάς, πανικού, έλλειψης ευχαρίστησης και ανησυχίας
• Φοβίες
• Ψυχοσωματικά προβλήματα
• Χαμηλή αυτοπεποίθηση
• Αίσθηση υπαρξιακού κενού
• Η ανεξήγητη κόπωση, ή οι αϋπνίες
• Δυσκολίες επικοινωνίας στις συζυγικές, οικογενειακές, εργασιακές & διαπροσωπικές σχέσεις
• Κρίσεις πανικού
• Κατάθλιψη
• Επίμονες αρνητικές σκέψεις
• Αγοραφοβία
• Προβλήματα που συνδέονται με τη χρήση ναρκωτικών ή αλκοόλ
• Δυσκολίες στον έλεγχου του θυμού (βίας κι επιθετικότητας)
• Σεξουαλικά προβλήματα μη οργανικής αιτιολογίας
• Προβλήματα που συνδέονται με τη συμπεριφορά του παιδιού, ή/και την επίδοση του στο σχολείο
• Ένταση & άγχος στην οικογένεια εξαιτίας της δυσκολίας των μελών της να αντιμετωπίσουν την ύπαρξη χρόνιων ασθενειών (AIDS/ HIV, καρδιοπάθειες, στειρότητα, διαβήτης, καρκίνος, κατά πλάκας σκλήρυνση, κ.α.)
• Ψυχικές διαταραχές (πχ σχιζοφρένεια, διπολική διαταραχή, Διατροφικές διαταραχές: βουλιμία ή/και ανορεξία κ.ά.)

Πολλές φορές οι άνθρωποι μπερδεύουν τους όρους ψυχολόγος, ψυχίατρος και ψυχοθεραπευτής. Ο ψυχίατρος μπορεί να συνταγογραφήσει ψυχοφάρμακα αν χρειαστεί ενώ ο ψυχολόγος μπορεί να χορηγήσει αν χρειαστεί ειδικά διαγνωστικά ψυχομετρικά εργαλεία εφόσον εκπαιδευτεί. Ένας ψυχολόγος ή ένας ψυχίατρος για να μπορέσει να είναι και ψυχοθεραπευτής  απαιτείται η ανάλογη εκπαίδευση  (εκτός από το βασικό του πτυχίο πανεπιστημιακής εκπάιδευσης) από έναν επίσημα αναγνωρισμένο φορέα παροχής ψυχοθεραπευτικής εκπαίδευσης καθώς αποτελεί ξεχωριστή  επαγγελματική ιδιότητα. Επομένως, κατά τη διαδικασία επιλογής ενός ψυχολόγου/ψυχιάτρου, είναι αναγκαίο να ελέγξουμε αν ο εν λόγω επαγγελματίας ψυχικής υγείας έχει λάβει την ανάλογη επιπρόσθετη ψυχοθεραπευτική εκπαίδευση (3-6 χρόνια –ανάλογα με την ψυχοθεραπευτική σχολή-μετεκπαίδευση ανεξάρτητη από το βασικό πτυχίο). Εν συνεχεία, χρειάζεται ο θεραπευόμενος να έρθει σε επαφή με τις βασικές αρχές/πρακτικές των σημαντικότερων ψυχοθεραπευτικών προσεγγίσεων/σχολών ώστε να καταλάβει αν τον εκφράζει καλύτερα η προσέγγιση ενός πχ συστημικού ψυχοθεραπευτή ή ενός γνωσιακού συμπεριφορικού ή ψυχαναλυτή κλπ. Επίσης, ο θεραπευόμενος χρειάζεται να αφουγκραστεί την αίσθηση που του αφήνουν οι πρώτες συνεδρίες. Η επονομαζόμενη “καλή χημεία” έχει να κάνει με την αίσθηση, ότι ο ψυχολόγος είναι παρών, ακούει, καταλαβαίνει, διαισθάνεται τον θεραπευόμενο και αντιλαμβάνεται το πρόβλημα του.