Στρες και Εγκέφαλος: Πώς μπορώ να στηρίξω το παιδί μου την κρίσιμη στιγμή;

Κατά τη διάρκεια της αλληλεπίδρασης μας με τα παιδιά είναι σημαντικό να θυμόμαστε οτι ο μοναδικός τρόπος να τα διδάξουμε πράγματα είναι από τη θέση αγάπης και όχι από τη θέση ισχύος. Τι σημαίνει όμως αυτό πρακτικά; Εάν παρασυρθούμε και εμπλακούμε σε ένα παιχνίδι εξουσίας με το παιδί κατά το οποίο εμείς είμαστε οι φωτεινοί παντογνώστες και το παιδί το εκτελεστικό όργανο, σίγουρα έχουμε χάσει κάθε ευκαιρία να αφουγκραστούμε το παιδί, να συνδεθούμε μαζί του και να επιδείξουμε ενσυναίσθηση καθώς και να το βοηθήσουμε να καλλιεργήσει την ικανότητα του να αναζητά λύσεις, να πιστεύει στον εαυτό του και να ενδυναμώνεται. Η λύση δεν είναι στην φωνή και στην τιμωρία αλλά στην ενεργητική ακρόαση, στην ενσυναίσθηση  και στη συζήτηση με σαφή καθορισμό των ορίων του εκάστοτε πλαισίου.

                 Στην κρίσιμη στιγμή που το παιδί μπορεί να βιώνει έντονο στρες χρειάζεται να γνωρίζω πώς λειτουργεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος ώστε να μπορέσω να βοηθήσω. Σε καταστάσεις έντονου στρες ο εγκέφαλος μας λειτουργεί με 3 τρόπους:

1) Ή θα φύγουμε σε άλλο χώρο (Flight)

2) Ή θα παλέψουμε και θα φωνάξουμε και μεις (Fight)

3) Ή θα παγώσουμε και θα μείνουμε σαν παράλλητοι(Freezing)

Και στις 3 περιπτώσεις, κάνουμε ό.τι μας λέει ο εγκέφαλός μας να κάνουμε για να προστατευτούμε από μία απειλή.

Η διαδικασία στήριξης του παιδιού ακολουθεί 3 στάδια. Να θυμάστε οτι για να φτάσουμε στο σημείο να μπορεί να χαλαρώσει η υπερδραστηριότητα της αμυγδαλής (συναισθηματικό κέντρο εγκεφάλου) και να ενεργοποιηθεί ο προμετωπιαίος φλοιός του παιδιού ( κέντρο λήψης λογικών αποφάσεων) χρειάζεται να έχουν προηγηθεί 2 σταδία.

1) Να ηρεμήσει το παιδί και να νιώσει ασφάλεια (Regulate)

Εστιάστε στο να μείνετε εσείς ήρεμοι, στο να ηρεμήσετε το παιδί, να δείξετε αποδοχή στο συναίσθημα που έχει. Καθησυχάστε το με ήρεμη φωνή, με ένα χάδι και τη σιωπηλή παρουσία σας. Τα παιδιά χρειάζονται έναν γονέα δυνατότερο, σοφότερο & ευγενικό που θα τους στηρίξει να διαχειριστούν τις δυσκολίες τους και να μάθουν μέσα από εκείνον και τις δικές του συμπεριφορές /στάση πώς να αναγνωρίζουν, εκφράζουν και διαχειρίζονται τα δικά τους έντονα συναισθήματα.

2) Να συνδεθούμε μαζί του και να νιώσει αποδοχή σε ό τι του συμβαίνει(Relate)

Συνδεθείτε με το παιδί κάνοντας το να αισθανθεί οτι το βλέπετε, το ακούτε, το καταλαβαίνετε δείχνοντας ενσυναίσθηση και επικυρώνοντας τα συναισθήματα του όσο δύσκολα και αν είναι ακόμα και αν τα βρίσκετε υπερβολικά («Μοιάζεις στεναχωρημένος και αγχωμένος ...είναι οκ να αισθάνεσαι όπως αισθάνεσαι») Δείξτε αποδοχή στο συναίσθημα και αναγνωρίστε το λεκτικά. Όπως και να νιώθει το παιδί, επιτρέψτε του να το βιώσει. Ονοματίστε το συναίσθημα που κρύβουν οι πράξεις του, πχ «Θύμωσες όταν σε είπε φλώρο και τον χτύπησες. Ήθελες να αποδείξεις το αντίθετο».

Μιλήστε του για τις δικές σας αντίστοιχες δυσκολίες: «Θυμάμαι πόση αδικία ένιωσα όταν με άφησαν εκτός στην ομάδα μπάσκετ».

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΑΚΡΟΑΣΗΣ

• ΠΑΙΔΙ (κλαίγοντας): Ο Φάνης μου πήρε το αυτοκινητάκι μου

ΓΟΝΕΑΣ: Σίγουρα έχεις θυμώσει. Δεν σου αρέσει καθόλου αυτό που κάνει.

ΠΑΙΔΙ: Ναι δεν μου αρέσει

• ΠΑΙΔΙ: Δεν έχω κανέναν να παίξω από τότε που ο Χρήστος πήγε διακοπές. Δεν ξέρω τι να κάνω για να περάσει η ώρα μου

ΓΟΝΕΑΣ: Σου λείπει ο Χρήστος που θα παίζατε μαζί και αναρωτιέσαι τι θα μπορούσες να κάνεις για να μην βαριέσαι

ΠΑΙΔΙ: Ναι, μακάρι να μπορούσα να σκεφτώ κάτι

• ΠΑΙΔΙ: Ξέρεις έχω μια χαζή δασκάλα φέτος. Δεν την αντέχω

ΓΟΝΕΑΣ: Ακούγεται σαν να είσαι πραγματικά απογοητευμένος από τη δασκάλα σου.

ΠΑΙΔΙ: Ναι

• ΠΑΙΔΙ: Μπαμπά όταν ήσουν μικρός, τι σου άρεσε σ’ένα κορίτσι; Τι σ’ έκανε πραγματικά να σου αρέσει ένα κορίτσι;

ΓΟΝΕΑΣ: Φαίνεται ότι αναρωτιέσαι τι χρειάζεται για να αρέσεις στα αγόρια, έτσι δεν είναι;

ΠΑΙΔΙ: Ναι. Για κάποιο λόγο φαίνεται να μην τους αρέσω και δεν ξέρω γιατί.

            Μετά από τα 2 αυτά στάδια το παιδί μπορεί να είναι σε θέση να σκεφτεί ένα λογικό πλάνο  δράσης (Reason) αναφορικά με την στρεσογόνα κατάσταση που το απασχολεί ή να συζητήσει εναλλακτικούς αποδεκτούς τρόπους συμπεριφοράς και να επαναπροσδιορίσετε μαζί όρια & κανόνες.

Τα παιδιά εκπαιδεύονται στην ανάπτυξη της συναισθηματικής τους νοημοσύνης όταν αντιμετωπίζονται με σεβασμό και ευγένεια. Τα παιδιά θα χάσουν την ψυχραιμία τους. Θα καταρρεύσουν. Θα χτυπήσουν. Θα δοκιμάσουν τα όριά μας. Είναι αναμενόμενο και αναπτυξιακά κατανοητό σε συγκεκριμένα ηλικιακά στάδια. Το να καταλάβετε ΓΙΑΤΙ αυτή η συμπεριφορά του παιδιού σας προκαλεί, είναι το πρώτο βήμα. Πάρτε μια βαθιά ανάσα και δώστε λίγο χώρο ανάμεσα σε σας και στην αντίδρασή σας. Η ικανότητα σας να διαχειρίζεστε τα μεγάλα συναισθήματα του παιδιού και τις δύσκολες συμπεριφορές του εξαρτάται από το πώς είναι η γενικότερη διάθεσή σας, αν έχετε κοιμηθεί καλά, αν πεινάτε, αν είστε στρεσαρισμένοι αλλά και από τα δικά σας παιδικά βιώματα από την οικογένεια καταγωγής σας που χρειάζεται να έχετε επεξεργαστεί και συνειδητοποιήσει στα πλαίσια της δικής σας ατομικής ψυχοθεραπείας/αυτογνωσίας.

Να θυμάστε οτι:

• Δεν βιαζόμαστε να προχωρήσουμε σε λύσεις ή συμβουλές. Συλλέγουμε πληροφορίες σχετικά με τις ανάγκες και τα συμφραζόμενα του παιδιού. Ακούμε προσεκτικά, επιτρέποντας κενά στη συζήτηση
• Δίνουμε προσοχή στην έκφραση συναισθημάτων και στα σημάδια του σώματος
• Επαναλαμβάνουμε ό,τι ακούμε για να ακούει τα λεγόμενά του  παιδιού (παράφραση) και να βεβαιωθούμε οτι κατανοήσαμε
• Χρησιμοποιούμε νεύμα επιβεβαίωσης με αντίστοιχη βλεμματική επαφή
• Χρησιμοποιούμε στάση σώματος που υποδηλώνει ενδιαφέρον & προσήλωση
• Ενθαρρύνουμε με σύντομες λέξεις πχ. «χμμ», «ναι», «καταλαβαίνω»
• Εκδηλώνουμε ενσυναίσθηση, πχ. «μοιάζει να σε δυσκολεύει πολύ αυτό το γεγονός», «φαίνεσαι λυπημένος»
• Πολύ σημαντικό να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα του παιδιού, να τα αποδεχόμαστε και να προσπαθούμε να του τα καθρεφτίσουμε!
• Να μην ασκούμε κριτική και να μην ετικετοποιούμε
• Να δίνουμε χρόνο για πλήρη έκφραση
• Χρειάζεται Κανονικοποίηση: Παρεμβάσεις γονέα που επιβεβαιώνουν ότι αυτό που περνούν/ αισθάνονται τα παιδιά είναι κάτι φυσιολογικό. Είναι το αντίθετο της «παθολογικοποίησης», με την οποία τα παιδιά αγχώνονται ότι αυτό που τους συμβαίνει δεν είναι φυσιολογικό. Η Κανονικοποίηση βοηθάει να ανακουφιστούν, να ενθαρρυνθούν.

Καταληκτικά, η ίδία η σχέση που χτίζουμε με το παιδί μας είναι αυτή που θα αποτελέσει το κλειδί για την ενίσχυση του την κρίσιμη και στρεσογόνα στιγμή στην οποία θα κληθεί να ανταπεξέλθει...Όπως ,άλλωστε, αναφέρει και ο Χόρχε Μουκάϊ…

• Θέλω να με ακούς χωρίς να με κρίνεις
• Θέλω τη γνώμη σου χωρίς συμβουλές
• Θέλω να με εμπιστεύεσαι χωρίς να απαιτείς
• Θέλω τη βοήθειά σου και όχι να αποφασίζεις για εμένα
• Θέλω να με προσέχεις χωρίς να με ακυρώνεις
• Θέλω να με κοιτάζεις χωρίς να προβάλλεις επάνω μου τον εαυτό σου
• Θέλω να με αγκαλιάζεις χωρίς να με πνίγεις
• Θέλω να με εμψυχώνεις χωρίς να με σπρώχνεις
• Θέλω να με υποστηρίζεις χωρίς να με φορτώνεσαι
• Θέλω να με προστατεύεις χωρίς ψέματα
• Θέλω να με πλησιάζεις χωρίς να εισβάλλεις
• Θέλω να ξέρεις ποια πράγματα σε ενοχλούν πάνω μου, να τα αποδέχεσαι και να μην προσπαθείς να τα αλλάξεις
• Θέλω να ξέρεις πως σήμερα μπορείς να βασίζεσαι πάνω μου χωρίς όρους

Βιβλιογραφία

Γκάρνερ, Α. (2019). Η τέχνη της επικοινωνίας. Εκδόσεις Πατάκη: Αθήνα.

Μπουκάϊ, Χ. (2017). Θέλω… το μικρό βιβλίο της αγάπης. Εκδόσεις opera: Αθήνα.